Metody nauczania dzieci w wieku przedszkolnym

 Metoda Reagowania Całym Ciałem (TPR)

Metoda Reagowania Całym Ciałem (TPR - Total Physical Response), szczególnie ważna przy nauczaniu małych dzieci, opiera się na rozumieniu i wykonywaniu instrukcji nauczyciela. Uczniowie nie muszą utrzymać werbalnego kontaktu z nauczycielem, a sprawdzianem zrozumienia poleceń nauczyciela jest wykonanie czynności. Jest to skuteczna metoda nauczania dzieci, dzięki zaangażowaniu ich w zajęcia ruchowe, motywowaniu do uważnego słuchania oraz respektowaniu ich prawa do okresu ciszy. Kolejnym oczekiwanym etapem jest gotowość dzieci do wydawania poleceń swoim kolegom i koleżankom.

 Metoda komunikacyjna

W podejściu komunikacyjnym w nauczaniu podkreśla się priorytetową rolę umiejętności porozumiewania się, a więc umiejętności używania języka w kontekście społecznym. Celem nauczania i uczenia się języka angielskiego nie jest tylko poznanie struktur językowych oraz słów, ale wymiana informacji między ludźmi. Metoda komunikacyjna (communicative method) wykorzystywana w nauczaniu przedszkolnym opiera się na stworzeniu luki informacyjnej (information gap) i zasadzie celowego działania. Aby zaspokoić swoją ciekawość i zdobyć potrzebną informację, uczniowie przekazują sobie nawzajem brakujące elementy całości. Komunikacja jest ważniejsza niż poprawność wypowiedzi. Sytuacje komunikacyjne są umiejscowione w kontekście dostosowanym do zainteresowań i potrzeb dzieci oraz są przystosowane do ich możliwości intelektualnych i emocjonalnych. Ważne jest również, aby zachowana została autentyczność i naturalność używanego języka. Punktem wyjścia opracowywanych programów nauczania są funkcje i sytuacje komunikacyjne, a nie struktury językowe. Nauczyciel zachęca uczniów do podejmowania prób twórczej językowej zabawy. Pojęcie błędu językowego jest znacznie zmodyfikowane - błąd traktowany jest jako nieodłączny element uczenia się, cecha charakterystyczna interjęzyka tworzonego przez dziecko. W taki sposób respektujemy prawo dziecka do błędu.

Metoda audiolingwalna

W przeciwieństwie do metody komunikacyjnej metoda audiolingwalna (audiolingual method) główny nacisk kładzie na poprawne powtarzanie słów i fraz językowych za wzorem (nagraniem lub nauczycielem) chórem i/lub indywidualnie. Korekta błędów następuje natychmiast po zakończeniu ćwiczenia. Wydawałoby się, że powinna to być efektywna metoda, ponieważ nie wymaga umiejętności czytania lub zapisywania. Podkreśla się również łatwość, z jaką dzieci imitują model oraz podobieństwo do metody naturalnej przyswajania języka ojczystego. Niestety mali uczniowie szybko są znużeni, jeśli powtarzanie jest zbyt długie i monotonne. Dodatkowym problemem jest nierozumienie przez dzieci celu wielokrotnego powtarzania. Techniki używane w ramach metody audiolingwalnej powinny być znacznie urozmaicone i zaskakiwać dzieci, np. nauczyciel, powtarzając, może zmieniać barwę, modulację lub natężenie głosu.

Metoda audiowizualna

Metoda audiowizualna (audiovisual method) wykorzystuje dźwięk (nagranie) w połączeniu z ilustracją. Jest bardziej atrakcyjna dla dzieci dzięki wykorzystaniu różnych bodźców. Podobnie jak w wypadku metody audiolingwalnej jej przydatność w nauczaniu dzieci zależy od atrakcyjności stosowanych technik i materiałów. Metoda ta daje możliwość użycia dźwięku i obrazu jednocześnie lub osobno w zależności od planowanego przez nauczyciela celu zadania. Łączenie obrazków i kart słownych na tablicy może być przeprowadzone jako zadanie dla poszczególnych uczniów lub gra drużynowa. Wybrane obrazki mogą stanowić podstawę do układania zdań i opowiadań. Im większa różnorodność, tym silniejsza motywacja uczniów.

Procedury typowe dla wychowania przedszkolnego

Bez względu na podejście metodyczne i wybór konkretnej metody nauczania istotne jest zastosowanie takich sposobów pracy z dziećmi wykorzystywanych w nauczaniu przedszkolnym, jakie pomagają im zrozumieć, przyswoić i zapamiętać nowe słowa i zwroty. W doborze aktywności służących nauce języka kierujemy się zasadami programowania neurolingwistycznego (neuro-linguistic programming, NLP), dzięki którym można stworzyć dzieciom warunki nauki najbardziej odpowiadające ich preferencjom oraz kształtujące ich własny sposób kontaktu z językiem angielskim. Podczas nauki języka w tej grupie wiekowej szczególnie istotne jest zaangażowanie wszystkich zmysłów dziecka, jego odczuć, respektowanie jego potrzeby ruchu i sprawdzenia swoich umiejętności.

 Nauka poprzez zabawę

Gry i zabawy (games) stanowią podstawową formę nauki. Dzieci przyswajają nowa wiedzę poprzez zabawę, która jest dla nich najbardziej naturalnym rodzajem aktywności. Gry i zabawy językowe stymulują i motywują małych uczniów, przywołują pozytywne skojarzenia i pomagają kreować atmosferę sprzyjającą uczeniu się. Ponadto formy zabawowe aktywizują dziecko w sposób całościowy. Nauka wymaga zaangażowania ruchowego oraz udziału wielu zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku, węchu, a nawet smaku, czyli spełniony jest postulat nauczania wielozmysłowego (multisensory teaching). Zanim jednak nauczyciel wybierze zabawę lub grę, musi krytycznie ocenić jej przydatność i związane z nią korzyści językowe, poznawcze oraz społeczne, np. czy dzieci faktycznie będą używać języka angielskiego, czy potrafią zrozumieć dokładnie zasady gry, czy formy interakcji sprzyjają rozwijaniu umiejętności pracy w zespole.

Wykorzystanie piosenek i rymowanek

Wprowadzając piosenki i rymowanki (songs, chants and rhymes), wykorzystuje się naturalne predyspozycje dzieci do przyswajania języka, czyli umiejętność imitacji, dobrą pamięć krótkotrwałą oraz działanie przez analogię. Piosenki i rymowanki zwykle zawierają powtarzający się element, np. refren. Zapamiętywaniu sprzyja melodia, rytm, rym oraz często towarzyszący piosence ruch. Zachęcamy dzieci nie tylko do powtarzania, ale również do tworzenia nowych piosenek i rymowanek. Ponadto śpiewanie tradycyjnych anglojęzycznych piosenek lub/i wyklaskiwanie ich rytmu umożliwia dzieciom kształcenie wrażliwości muzycznej oraz rozwijanie kompetencji interkulturowej.

Wykorzystanie tekstów narracyjnych

W nauczaniu dzieci od dawna stosuje się metody związane z narracją (storytelling). Walory dydaktyczne narracji obejmują elementy typowo językowe, np. regularnie i rytmicznie powtarzające

się słowa, zwroty lub struktury oraz ich sugestywną kontekstualizację i wizualizację. Przewidywalność powtórzeń wpływa na poczucie bezpieczeństwa uczniów. Pozytywne skojarzenia związane z opowiadaniem i czytaniem historyjek wprowadzają specyficzną, przyjemną atmosferę nauki. Bardzo istotne są kryteria doboru opowiadań, które powinny „dorastać" razem z dziećmi i wnosić moralizujące wartości typowe dla bajek i niesamowite wytwory wyobraźni typowe dla świata fantazji.

 Wykorzystanie dramy

Innym popularnym sposobem pracy w przedszkolu jest drama (drama techniques), czyli improwizacje, odgrywanie w różnych sytuacjach ról, scenek oraz przedstawień. Korzyści dotyczą nie tylko sfery językowej, utrwalania nowego słownictwa i struktur językowych w nowym kontekście oraz kształtowania kompetencji komunikacyjnej, ale również sfery emocjonalnej i społecznej ucznia. Techniki dramowe umożliwiają pracę nad wyraźną artykulacją dźwięków oraz ekspresją werbalną i niewerbalną. Ponadto rozwijają wyobraźnię artystyczną dziecka oraz uwrażliwiają je na tekst literacki, odpowiednią scenografię i oprawę muzyczną przedstawień. Drama sprzyja pracy nad pokonaniem barier emocjonalnych, np. nieśmiałości, niskiej samooceny oraz promuje między dziećmi współpracę, a nie współzawodnictwo.. 

Zajęcia plastyczne

Zajęcia plastyczne (arts and craft activities) zarówno wspomagają nauczanie języka angielskiego, rozwijają umiejętności społeczne dzieci, jak i kształtują ich wrażliwość estetyczną. Ponadto umożliwiają rozwinięcie umiejętności psychomotorycznych.

Wycinanie, rysowanie, kolorowanie, wyklejanie, lepienie, modelowanie pozwalają utrwalać poznane słowa i struktury językowe. Kolejnym etapem jest umożliwienie dzieciom wyrażenia w artystyczny sposób informacji o sobie. Ważnym elementem jest możliwość ekspozycji prac dzieci w formie plakatu. Twórcze prace plastyczne stymulują dzieci do ich omawiania i mówienia o sobie samych. Dzieci mogą wykonywać zadania plastyczne indywidualnie lub w zespołach, a nauczyciel, monitorując ich pracę, ma możliwość nawiązania kontaktu z poszczególnymi uczniami, udziela wyjaśnień i zachęca do używania języka angielskiego. Jest to jeden ze sposobów realizowania zasady nauki poprzez celowe, sensowne działanie.

Projekty językowe w nauczaniu języka angielskiego

Projekt - według Helm i Katz (2003) - to pogłębione działanie badawcze inicjowane przez dzieci lub nauczyciela, a jego celem jest szukanie odpowiedzi na pytania uczniów. Chociaż nadrzędnym celem projektów językowych (project work) jest utrwalanie i zastosowanie wcześniej poznanych słów i struktur, nie można pominąć korzyści poznawczych i społeczno-emocjonalnych wynikających z zastosowania pracy projektowej.

Projekty dają możliwość integrowania programu nauczania języka angielskiego z programem realizowanym w ramach wychowania przedszkolnego. Stwarzają też doskonałą okazję do kształtowania umiejętności współdziałania. Niewątpliwie warto zaprezentować efekty pracy projektowej innym grupom oraz rodzicom.